Η στρατηγική των ΗΠΑ με στόχο τον πλήρη ενεργειακό έλεγχο Ευρωπαϊκής Ενώσεως και Ευρασίας.

Η Τουρκία αποτέλεσε μία από τις πρώτες χώρες που επισκέφτηκε ο Barack Obama αμέσως μετά την εκλογή του. Ο νέος πρόεδρος των Η.Π.Α. σαφέστατα δεν επέλεξε τυχαία να πραγματοποιήσει άμεσα αυτή την συνάντηση. Παρόλο που η “υπόγεια” συμφωνία περί υποστήριξης της Τουρκίας για την ένταξή της στην Ε.Ε. με αντάλλαγμα το άνοιγμα των διπλωματικών πυλών με την Αρμενία φαινόταν ως το πρωτεύον ζήτημα συνεργασίας, οι εξελίξεις φανερώνουν το ουσιαστικό πεδίο των διαπραγματεύσεων. Το “project Nabucco” , στο οποίο η Τουρκία κατέχει περίοπτη γεωγραφική θέση, αποτελεί την αιχμή του δόρατος της Αμερικής για τον ενεργειακό έλεγχο ολόκληρης της Ευρασίας και κυρίως των κρατών – μελών της Ε.Ε. Παρακολουθώντας τις τελευταίες εξελίξεις στην σκακιέρα του ενεργειακού ανταγωνισμού διαπιστώνουμε πως οι κινήσεις του Obama απέδωσαν καρπούς. Το ζήτημα πλέον είναι πόσο γλυκοί θα είναι αυτοί οι καρποί.

Στις 13 Ιουλίου ο γερουσιαστής Richard Lugar παραβρέθηκε στην Άγκυρα για την υπογραφή της ενεργειακής συμφωνίας μεταξύ Αμερικής –Τουρκίας. Αξιοσημείωτη σε αυτή την συνάντηση είναι η συμμετοχή του προέδρου της επιτροπής της Ε.Ε., Barosso, καθώς και οι ηγέτες της Βουλγαρίας, Ουγγαρίας και Αυστρίας.

Οι σχεδιαστές του Nabucco αποβλέπουν σε έναν αγωγό ο οποίος θα ξεκινάει από την περιοχή της Κασπίας ή την Μέση Ανατολή και θα επεκτείνεται διαμέσου Τουρκίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Ουγγαρίας, Αυστρίας, σε ολόκληρη την κεντρική και δυτική Ευρώπη. Τα 2/3 του αγωγού θα βρίσκονται στα όρια του Τουρκικού κράτους. Το μήκος του υπολογίζεται σε 3,300 χλμ ενώ το κόστος του υπολογίζεται πως θα ανέλθει στα 8 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο αγωγός θα λειτουργεί παράλληλα με τον υπάρχον Baku-Tbilisi- Erzurum. Η δυναμικότητα του , σύμφωνα πάντα με τους σχεδιαστές, θα είναι 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ανά χρόνο. Το Αζερμπαϊτζάν, το Ουζμπεκιστάν, το Τουρκμενιστάν, το Ιράν και το Ιράκ συμπεριλαμβάνονται σε αυτό τον σχεδιασμό ως πιθανοί προμηθευτές.

Αρχικώς, η έλλειψη ενδιαφέροντος από την πλευρά της Τουρκίας καθυστερούσε τα σχέδια των Η.Π.Α. Καθώς όμως οι διαπραγματεύσεις για την διανομή ενέργειας στην Ευρασιατική περιοχή προχωρούν, ο Obama κατορθώνει να κερδίζει έδαφος έναντι των κινήσεων της Μόσχας.

Επιπλέον, ο αγωγός Nabucco βρίσκεται στην κορυφή της λίστας προτεραιοτήτων της Ουάσινγκτον, μιας και αποτελεί επιδίωξη πολλών δεκαετιών η επικράτησή της στον έλεγχο και την κατανομή των ενεργειακών πόρων. Χαρακτηριστική ήταν το 1913 η διαταγή του Woodrow Wilson για πλεύση του Αμερικανικού Στόλου προς την Vera Cruz για την προάσπιση των πετρελαίων της οικογενείας Rockefeller…

Ο Αμερικανός γερουσιαστής John Kerry έθεσε το ζήτημα του αγωγού σε πιο πολύπλοκες συντεταγμένες. Παρατήρησε πως σε ολόκληρο τον κόσμο οι κύριοι ενεργειακοί πόροι ταυτίζονται με τις κοινωνικοπολιτικές πηγές αστάθειας. Χώρες όπως το Ιράκ, Ιράν, Σουδάν, Ρωσία, Νιγηρία και Βενεζουέλα επαληθεύουν περίτρανα τους ισχυρισμούς του.

Αυτό βέβαια το οποίο παρέβλεψε να αναφέρει ο δημοκρατικός γερουσιαστής είναι πως όλες εκείνες οι χώρες , μαζί με την Ρωσία και την Κίνα, ανήκουν στην “ελαττωματική ζώνη” για τα συμφέροντα της αμερικανικής γεωπολιτικής. Μίας γεωπολιτικής, η οποία δρομολογείται πάνω σε οριοθετημένους και σαφής στόχους από την πτώση του τείχους του Βερολίνου.

Η πολυπλοκότητα του όλου εγχειρήματος, έπειτα από την πλήρη πλέον συμφωνία της Τουρκίας, βρίσκεται στην επιλογή των προμηθευτών. Μέχρι στιγμής, το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί τον βασικό σύμμαχο στην προσπάθεια εύρεσης ικανών αποθεμάτων φυσικού αερίου ώστε η όλη επένδυση να είναι οικονομικά σκόπιμη. Άλλωστε, ο αγγλικών συμφερόντων αγωγός Baku-Tbilisi- Ceyhan αποτέλεσε και την αιτία που οι Η.Π.Α. επινόησαν και υλοποίησαν τις ταραχές στην Γεωργία το 2004 και την αλλαγή του “σοβιετικού” Edouard Shevardnadze από τον δικτάτορα Mikhail Saakashvili.

Το Αζερμπαϊτζάν όμως, υπογράφοντας συνθήκη συνεργασίας με την Ρωσία για παροχή φυσικού αερίου στον Gazprom από την περιοχή Shah Deniz, οδηγεί τις Η.Π.Α. στην αναζήτηση περισσοτέρων προμηθευτών για τον Nabucco.
Οι συμφωνίες που υπογράφτηκαν μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Ρωσίας επιτρέπουν στην δεύτερη να ελέγχει επακριβώς τις δραστηριότητες στην περιοχή. Προκαλώντας μία τεχνητή αύξηση της τιμής του αερίου της περιοχής Shah Deniz μπορεί να καταστήσει μη-κερδοφόρα την επένδυση για τον Nabucco, εφόσον αυτός στηριχθεί μόνο σε αυτή. Πιθανότατα, με αυτά τα δεδομένα μπορεί να δικαιολογηθεί η υπερτιμημένη αξία των 350 δολαρίων για κάθε χίλια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από το Shah Deniz που πληρώνει η Ρωσία .Από την άλλη πλευρά, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν μη έχοντας λάβει σαφή θέση ούτε με τις Η.Π.Α. μήτε με την Ρωσία, αρέσκεται στο να διαπραγματεύεται συνεχώς και με τις δύο. Ακόμα όμως και αν το Αζερμπαϊτζάν τασσόταν με τις Η.Π.Α. , δεν θα ήταν εφικτό να εφοδιαστεί ο αγωγός Nabucco με όσο φυσικό αέριο υπολογίζεται ότι θα χρειάζεται. Από που όμως είναι δυνατόν να βρεθούν οι επιθυμητές ποσότητες;

Δύο πιθανές λύσεις αποτελούντο Ιράκ και το Ιράν. Ωστόσο, τα σημαντικά γεωπολιτικά προβλήματα των Η.Π.Α. σε αυτές τις περιοχές δημιουργούν μεγάλα εμπόδια στις βλέψεις της Ουάσινγκτον.

Ο γερουσιαστής Lugar, επιστρέφοντας από την Άγκυρα, ανέφερε πως το Ιράκ αποτελεί μία ιδανική λύση μιας και μπορεί να εφοδιάσει μέχρι και την μισή από την απαιτούμενη ποσότητα φυσικού αερίου. Ένας αγωγός όμως, ο οποίος θα διέρχεται από το Ιράκ και θα κατευθύνεται στην Τουρκία, αναγκαστικά θα διασχίζει το Κουρδιστάν. Με αυτό τον τρόπο παρέχονται αρκετά πλεονεκτήματα στους Κούρδους που κατοικούν στην Ν.Α. Τουρκία, κάτι το οποίο σε ουδεμία περίπτωση δεν επιθυμεί η Άγκυρα. Η λύση του Ιράν, της δεύτερης χώρας σε αποθέματα αερίου μετά την Ρωσία, εμπεριέχει ακόμα μεγαλύτερες δυσχέρειες. Πρόσφατα, βλέποντας αυτές τις εξελίξεις, ο Τούρκος πρωθυπουργός Recep Tayip Erdogan κάλεσε τόσο το Ιράν όσο και την Ρωσία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Επιπλέον, έπειτα από δηλώσεις του Ιρανού διευθυντή της κρατικής εταιρείας εξαγωγής φυσικού αερίου, Seyyed Reza Kasaiizadeh, γίνεται ολοφάνερο πως η Τεχεράνη εκμεταλλεύεται στο έπακρο την σημαντικότητα της θέσης της πάνω στο θέμα. Η θετική αυτή στάση της Τεχεράνης να καταστεί κύρια προμηθευτής δημιουργεί ακόμα περισσότερες ανησυχίες στις Η.Π.Α. Συγκεκριμένα, ο Richard Morningstar, ειδικός απεσταλμένος του υπουργείου εξωτερικών σε ζητήματα ενέργειας στην περιοχή της Ευρασίας, εναντιώνεται σε κάθε συζήτηση συνεργασίας με το Ιράν προτού αυτό αλλάξει τη στάση του για την πυρηνική του ενέργεια.

Η Αρμενία αναφέρθηκε πως εμφανίστηκε επίσης στο διπλωματικό “παζάρι”. Αυτό συνέβη για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, η φυσική δίοδος για τη μεταφορά του αερίου από το Ιράν στην Ευρώπη περιλαμβάνει και αυτή την περιοχή. Δεύτερον, το 2007 κατασκευάστηκε αγωγός ο οποίος μετέφερε αέριο από το Ιράν μέχρι την Αρμενία. Η τελευταία όμως, θέτει το πρόβλημα της αναγνώρισης της γενοκτονίας από τους Τούρκους κατά τον 1ο Π.Π. ως βασικό ζήτημα προς επίλυση πριν από κάθε συνεργασία με την Τουρκία και τις Η.Π.Α. για τον Nabucco.
Οι διπλωματικές κινήσεις του Ομπάμα αποσκοπούν γενικώς στην διατάραξη της ισορροπίας που προσπαθεί να πετύχει η Ρωσία με την Ε.Ε. εισάγοντας τις Η.Π.Α. στην κορυφή του ενεργειακού “παιχνιδιού”. Για να το πετύχει αυτό δεν διστάζει, με λεπτές κινήσεις, να τάζει και να διαπραγματεύεται μεγάλα οικονομικά ποσά τόσο με την Τουρκία όσο και με την Αρμενία. Σε περίπτωση που το Ιράν συμμορφωθεί στις απαιτήσεις που του επιβάλλουν, θα αποτελεί ιδανικό σύμμαχο με τεράστια οικονομικά κέρδη. Για όλους αυτούς τους λόγους, μα κυρίως για την επικράτηση της Αμερικής στην ενεργειακή ζώνη της Ευρασίας, δεν δόθηκε ούτε “εκατοστό” παραχώρησης στην Ρωσία κατά τη τελευταία συνάντηση Πούτιν – Ομπάμα.